Show Para
Question Numbers: 121-128
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्यः समीचीनमुत्तरं चिनुत
अस्ति ब्रह्मारण्ये कर्पूरतिलको नाम हस्ती । तमवलोक्य सर्वे शृगालाश्चिन्तयन्ति स्म - ' यद्ययं केनाप्युपायेन म्रियते तदाऽस्माकमेतद्देहेन मासचतुष्टयस्य भोजनं भविष्यति । तत्रैकेन वृद्धशृगालेन प्रतिज्ञातम् - 'मया बुद्धिप्रभावादस्य मरणं साधयितव्यम्।' अनन्तरं स वञ्चकः कर्पूरतिलकसमीपं गत्वा साष्टाङ्गपातं प्रणम्योवाच- 'देव! दृष्टिप्रसादं कुरु' । हस्ती ब्रूते -' कस्त्वम् ? कुतः समायातः ?' सोऽवदत्- 'जम्बुकोऽहम् । सर्वैर्वनवासिभिः पशुभिर्मिलित्वा भवत्सकाशं प्रस्थापितः । यद्विना राज्ञाऽवस्थातुं न युक्तम्, तदात्राटवीराज्येऽभिषेक्तुं भवान् सर्वस्वामिगुणोपेतो निरूपितः ।
यतो अराजके राष्ट्रे मत्स्यन्यायाभिभूताः प्रजाः महत् क्लेशाननुभवन्ति । मनुना अपि, लिखितं स्वकीये धर्मशास्त्रे यत् - "दण्डः शास्ति प्रजाः सर्वाः दण्डः एवाभिरक्षति । दण्डं धर्मं विदुर्बुधाः ।" कौटिल्योऽपि दण्डस्य महत्त्वं प्रतिपादयति । अतः सर्वैः पशुभिर निश्चितं यद्भवानेवास्माकमधिपतिर्भविष्यति । तद्यथा लग्नवेला न विचलति तथा कृत्वा सत्वरमागम्यतां देवेन' । इत्युक्त्वोत्थाय चलितः । ततोऽसौ राज्यलोभाकृष्टः कर्पूरतिलकः शृगालवर्त्मना धावन्महापङ्के निमग्नः । ततस्तेन हस्तिनोक्तम् 'सखे शृगाल ! किमधुना विधेयम् ? पङ्के निपतितोऽहं म्रिये । परावृत्य पश्य'। शृगालेन विहस्योक्तम् ' देव! मम पुच्छकावलम्बनं कृत्वोत्तिष्ठ। यन्मद्विधस्य वचसि त्वया प्रत्ययः कृतस्तदनुभूयतामशरणं दुःखम्। ततो महापङ्के निमग्नो हस्ति शृगालैर् भक्षितः। अतः कथ्यते "विश्वासो नैव कर्त्तव्यो यादृशे तादृशे जने "।
अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्यः समीचीनमुत्तरं चिनुत
अस्ति ब्रह्मारण्ये कर्पूरतिलको नाम हस्ती । तमवलोक्य सर्वे शृगालाश्चिन्तयन्ति स्म - ' यद्ययं केनाप्युपायेन म्रियते तदाऽस्माकमेतद्देहेन मासचतुष्टयस्य भोजनं भविष्यति । तत्रैकेन वृद्धशृगालेन प्रतिज्ञातम् - 'मया बुद्धिप्रभावादस्य मरणं साधयितव्यम्।' अनन्तरं स वञ्चकः कर्पूरतिलकसमीपं गत्वा साष्टाङ्गपातं प्रणम्योवाच- 'देव! दृष्टिप्रसादं कुरु' । हस्ती ब्रूते -' कस्त्वम् ? कुतः समायातः ?' सोऽवदत्- 'जम्बुकोऽहम् । सर्वैर्वनवासिभिः पशुभिर्मिलित्वा भवत्सकाशं प्रस्थापितः । यद्विना राज्ञाऽवस्थातुं न युक्तम्, तदात्राटवीराज्येऽभिषेक्तुं भवान् सर्वस्वामिगुणोपेतो निरूपितः ।
यतो अराजके राष्ट्रे मत्स्यन्यायाभिभूताः प्रजाः महत् क्लेशाननुभवन्ति । मनुना अपि, लिखितं स्वकीये धर्मशास्त्रे यत् - "दण्डः शास्ति प्रजाः सर्वाः दण्डः एवाभिरक्षति । दण्डं धर्मं विदुर्बुधाः ।" कौटिल्योऽपि दण्डस्य महत्त्वं प्रतिपादयति । अतः सर्वैः पशुभिर निश्चितं यद्भवानेवास्माकमधिपतिर्भविष्यति । तद्यथा लग्नवेला न विचलति तथा कृत्वा सत्वरमागम्यतां देवेन' । इत्युक्त्वोत्थाय चलितः । ततोऽसौ राज्यलोभाकृष्टः कर्पूरतिलकः शृगालवर्त्मना धावन्महापङ्के निमग्नः । ततस्तेन हस्तिनोक्तम् 'सखे शृगाल ! किमधुना विधेयम् ? पङ्के निपतितोऽहं म्रिये । परावृत्य पश्य'। शृगालेन विहस्योक्तम् ' देव! मम पुच्छकावलम्बनं कृत्वोत्तिष्ठ। यन्मद्विधस्य वचसि त्वया प्रत्ययः कृतस्तदनुभूयतामशरणं दुःखम्। ततो महापङ्के निमग्नो हस्ति शृगालैर् भक्षितः। अतः कथ्यते "विश्वासो नैव कर्त्तव्यो यादृशे तादृशे जने "।
© examsnet.com
Question : 121
Total: 150
Go to Question: